Şimdiki Cumhur Başkanı Recep Tayip Erdoğan Başbakanken “Taraf olmayan bertaraf olur” diyerek hükümete (Siyasi güce) taraf olunmasını, itaat edilmesini istedi. Aksi takdirde itaat etmeyenlerin yok edileceğini açıkça beyan etti. İtaat ya da biat ne anlama geliyor.

   İtaat: Arapça kökenli bir kelimedir. Birine uymak, emir ve yasaklara uymak, bir otoritenin isteklerine boyun eğmek, bir talebi yerine getirmek veya yasaklanan bir şeyi terk etmektir.

    Biat: Arapça kökenli bir kelime; Sosyolojik olarak devlet başkanlarına İslam hukuku kuralları içerisinde itaat edilmesi Ulu’l emre bağlılık, meşru devlet başkanını tanımak ona bağlı kalmaktır. Nisa süresi 59.ayet (Allaha itaat edin, Peygambere itaat edin, Sizden olan yetki sahiplerine itaat edin.) Diyor. Emevi ve Abbasi Halifelerinin gelenek haline getirdikleri biat törenleri Osmanlı Sarayına geçmiştir. Topkapı Sarayı Babussaade Kapısı önünde yapılırdı. Sadrazamlar, vezirler, şeyhülislam ve yüksek rütbeli subaylar yeni padişaha biat ederlerdi ( Bağlılık yemini)

   Erıch Fromm İtaatsizlik Üzerine adlı kitabında (Çeviren Nurdan Soysal Say yayınları-2010) “Özgürlük neden otoriteye hayır demektir” sorusuna cevap aramış ve şöyle devam etmiş. “İtaatin iki ayrışanı vardır. 1-Otoriter vicdan itaati 2-Hümanist vicdan itaati.

    !-Otoriter vicdan itaati: Memnun etmeye istekli olduğumuz, kızdırmaktan korktuğumuz bir otoritenin içselleştirilmiş sesi olan otoritenin sesi. Bu benim dışımda olan güce aittir.

    2- Hümanist vicdan itaati: Her insanın içinde mevcut olan, dış yaptırım ve ödüllerden bağımsız olan bir sestir. İnsan olarak yükümlülüğümüzü yerine getirmemizi sağlayan, bizi kendimize insanlığımıza dönmemiz için çağıran sestir.

    Öte yandan akılcı ve akıl dışı otoriteler de vardır. Mesela öğretmen öğrenci arasındaki otorite akılcı otoritedir. Şöyle ki; Öğrenci başarılı oldukça öğretmen sevinir tatmin olur. Kısaca çıkarları aynı doğrultudadır. Köle ile efendisi arasındaki otorite ilişkisi akıl dışıdır. Çünkü çıkarları ters yöndedir, birbirlerine zıttır.

   İtaat eden kendini güvende ve korunmuş hisseder. İtaat onu taptığı gücün bir parçası eder ve kendini güçlü hisseder İtaat ettiği güç onun yerine karar verdiği için hata yapmaz günah işleyemez. İtaat güçten kuvvetten değil gönülden, yürekten olmalı ihtiyaç hissedilmeli” ( Anaya, babaya ataya saygı gibi itaat gibi) Diyor. Erıch Fromm

   Bütün dinler; İtaatsizliği, insanları yozlaştıran, insanoğlunu günah işlemeye yönelten eylem olduğunu, kurtuluşun ancak tanrının bir lütfu olduğunu onun için itaatin gerekli olduğunu öğütlerler. Böylece yönetenlere destek vermiş olurlar.

    Aslında itaat ve biat her zaman bir erdem, itaatsizlik te her zaman bir yozlaşma bir günah bir suç değildir. Örneğin Peygamber itaat etseydi peygamber olamazdı. İbrani Mitinde geçenÂdem’le Havva cennette yaşarken yasaklara karşı itaatsizlik edip özgürleşmişler ancak cennetten kovulmuşlardır. Yine Yunan Mitinde Premeteus tanrılardan ateşi çaldığı için büyük bir kaya parçasına bağlanarak yaşamaya mahkûmedilmiş, tanrılara itaat etmesi şartıyla af edileceği söylenmiş ancak Premeteus Tanrılara itaat etmektense bu kayaya bağlı yaşamayı tercih ederim diyerek özgürlüğü seçmiştir.

    Erıch Fromm “İtaatsizlik mantık ve iradenin olumlanması eylemidir” der. Edward Said entelektüel (Aydın) insanı tanımlarken şöyle diyor “Yığınların, toplumların inançlarına Kanaatlarına tabi olmayan biat etmeyen seçkin insandır. Düşünür, kişilere kamuoyuna itaatsizdir. Çünkü mantığa insanlığa itaat eder. Her aydın kişi özgürdür. Bağımlı itaat eden kişi yeni olan her şeye karşıdır. İtaatkâr olmak her türlü gelişmenin önünde en büyük engeldir.”

   Selçuk Şirin Yol Ayrımındaki Türkiye adlı kitabında (Doğan Egmont Yayıncılık 2015) “Adına bilgi ekonomisi denen bu yeni dönemin temel girdisi aydınlanmadan miras kalan üç değerdir. Bunlar özgürlük, adalet ve dayanışmadır” diyor. Kalkınma hamlesinin özgürlüklerle olan bağlantısını rakamlarla açıklıyor. Ülkemizin bu temel üç değerde yerini de rakiplerimizle ( Diğer kalkınmakta olan ülkeler) kıyaslamalı olarak gösteriyor. Kısaca şu mesajı veriyor. Ülke yönetimleri ne zaman diktaya kaysa ekonomik, sosyal ve kültürel gelişme yavaşlıyor ya da duruyor. Özgürlükler yaygınlaştıkça ekonomik gelişme, büyüme hızlanıyor.

    Ülkemizde adaletin tahsisi,  özgürlüklerin ne kadar yaygın olduğu dayanışma duygusunun gelişmişliği okurların sorgulamasına bırakılmıştır.

Âdem Kaya