- 6. Acı Su ve Yayla Festivalinden
- Kışlalarımız (Yaylalar)
- Oktay AKPINAR'ın arşivinden
- Yasak'dan
- Panteb'dan
- Sözü olan erlerin meydanı "Cami Kapısı"
- Kürdevanın eteğinde "Karsniya Koyunları"
- Muhtarımızın
- Festivalimizden 2019
- Karsniya'da Kış
- Ertuğrul AKPINAR arşivinden
- Cami Kapısı Sohpetlerinden
- Şifa kaynağımız "ÇERMİK"
- Camimiz
- Alettebler
- Karsniyaspor Antrenmanda
Adem Kaya
ademkaya08_@hotmail.com
Dersim Olayı
24/12/2013 Birkaç yıldır Dersim'de neler olduğu toplumda tartışılmakta,yalan yanlış beyanlarla halk kandırılmakta yada yanlış bilgilendirilmektedir.Dersim üzerinden Atatürk ilke ve devrimlerine saldırılmakta ,itibarsızlaştırma yapılmaktadır. Yeni Osmanlıcılık akımını benimseyenler,şeriat özlemcileri, 2. Cumhuriyetçiler ve maalesef bazı sol tandaslı akademisyenler bu karalama kampanyasının önderleridir. Öyleyse Dersim Nedir ? Namı değer Dersim(Tunceli) doğusu Bingöl,kuzeyi Erzincan,batısı Malatya,güneyi Elazığla çevrili bölgenin adıdır.Bu bölge kürtçülük yapan aynı zamanda teokratik taleple ortaya çıkan bazı liderlrin 1930 larda pilot bölge olarak seçtikleri yerdir. Osmanlı döneminde genelde doğu,özelde Dersim, özerk bir yönetimle bölgenin egemenleri (ağa,şeyh,aşiret reisi,seyyit vs.) eliyle idare edilmiştir.Bölgenin iç güvenliği 2.Abdülhamit dönemi ve sonrası Hamidiye ( Kürt yöresi insanlarından oluşturulan)alaylarıyla sağlanmış,400 yıl boyunca devlet otoritesi,nufuzu girememiştir.Bölgede etnik ayrımcılığı amaçlayan çeşitli örgütler kurulmuş (Kürt teali cemiyeti,Azadi,Hevi Kürt teavün ve terakki cemiyeti,Hoybun vs.)Bu örgütlerin çalışmaları bölge halkını etkilemiştir.Yer yer karışıklıklar çıkmış Dersime yönelik olarak 1916 nisanında Galatalı Şevket Bey komutasında 13. tümenle tedibat(Uslandırma-yolagetirme-terbiye etme) yapılmıştır. Dersim coğrafi olarak dağlık bölge olduğu için tarım arazisi azdır.Bu az olan arazide aşiret reislerinin, ağaların elindedir.Halk topraksız ,sefil ,perişandır.Aşiretler kendi güvenliklerini kendileri sağladıkları için silahlanmışlardır. Karınlarını doyurmak için çevre il ve ilçelere saldırıp çaldıkları yada gasp ettikleriyle geçinmektedirler. Du durum çeşitli şikayetlere neden olmaktadır. Genç cumhuriyet bir yandan ülkeyi kalkındırıp vatandaşlarının refahını yükseltmeye ,DUYUNU UMUMİYE(Osmanlı borçları) borçlarını ödemeye çalışırken,bir yandan da doğu ve güney doğu da çıkan 16 büyük isyanla uğraşmıştır.Bu isyanlar sırasıyla Koçgiri isyanı,Hangediği isyanı,Nasturi ayaklanması,Raşkotin isyanı,Birinci Ağrı isyanı,Şeyh Sait isyanı,,İkinci Ağrı isyanı,Sason isyanı,Mutki ayaklanması,Dersim isyanı. 1891 yılında Vitali genet 'in yazdığı ASYA TÜRKİYESİ adlı kitapta Dersim nufusu şöyle tasnif ediliyor. 15 460 müslüman, 27 830 kızılbaş, 12 000 kürt, 8 170 ermeni yaşamaktadır. (O dönemde ulus devlet kavramı olmadığı için millet kavramı yoktur.Onun için türk demeyip inançlara göre sıralanmış. Yine 1925 yılında Naşit Hakkı Uluğ tarafından yayınlanan DERSİM VE DİYARBAKIR adlı eserinde Munzur suyu Dersim'i ikiye böler.Mazgirt ve Nazimiye doğu dersim.Hozat, , ,Çemişkezek,Çarsancak, Pertek ve Ovacık batı Dersim.Pertek,Çemişkezek ve Mazgirt kalabalık,Ovacık Nazimiye ve Hozat tenhadır.Bu bölgede sekizer ,onar hanelik köyler vardır. Genel müfettiş İbrahim Talu 1929 da devlete verdiği raporda köylülerin topraksız perişan olduğu,bu yoksul köylüleri aşiret reisleri,aşiret reisleri,seyitler ve şeyhlerin zulmunden kurtarıp ova köylere yerleştirilmesi gerektiği bildirilir.1930 larda çapulculuk ve soygun olayları artmış,asker kaçakları,vergi borçları çoğalmış, suçlular devlete teslim edilmemiş..İsyan elebaşıları bu bölgelerde saklanmışlardır. Devlet Dersim'e Askeri vali Abdullah Alpdoğan'ı atar.Vali seyyit Rıza ve bölgenin ileri gelenleriyle toplantılar yaparak devlete biat etmelerini, kanunlara uymalarını söyler fakat dinletemez.Devlet kararlıdır. Dersim'i zaptu rapt altına alıp yasaları uygulayacaktır.Dersim'de kürt mütahitler eliyle yollar,karakollar,okullar yapılmaya başlanır.Dersim'in egemenleri (Aşiret reisi,şeyh,ağa ..vs.)otoritelerinin sarsılacağı ,çıkarlarının kesileceğini anlar,bölge halkını kışkırtmaya,yapılan yol ve köprüleri yıkmaya başlarlar. İsyanın başlaması; genelkurmay arşivlerinde,Pah bucağı ile Kahmut bucağını birbirine bağlayan Harçik (Darboğaz) deresi üzerindeki köprünün 20/21 mart 1937 gecesi haydaranlı ve Demenanlı aşiretlerin yıkıp telefon tellerini kesip Sin bucağı karakoluna yapılan baskınla başladığı,isyanın liderlerinden (Nuri Dersimi) Baytar Nuri ye göre Yusufan aşiretine silah toplamaya giden askerlerin bir kıza tecavüz etmeleriyle başlar. Dersim halkının pek çoğu bu isyana katılmaz.İsyan Yukarı Abbas uşağı aşireti reisi Seyyit Rıza ve onu destekleyen Haydaran,Demenan ve Yusufan aşiretleri çıkarır.. İsyan sırasındaVali Abdullah Alpdoğan, Seyyit Rıza ile görüşmek ister.Seyyit Rıza Nuri Dersimi'yi görüşmeye gönderir.Vali barış teklif eder.Sonuç alınamaz.Harekat devam eder.10 eylül 1937 de Seyyit Rıza'nın yakalanmasıyla biter. İsyan sırasında Malatya Emniyet müdürü olan İhsan Sabri Çağlayangil anılarında şöyle yazıyor. ''Vali Alpdoğan isyandan vazgeçirttirmek için görüştüğü dersim'liler devlet yok.Biz isyandan vazgeçip teslim olursak Reisler,şeyhler,seyyitler bizi öldürür.Biz onların istediklerini yapmaya mecburuz,deyip gittiler. Devlet onların saklandıkları mağaralara zehirli gaz attı.Babası bu harekatta irtibat subayı olan Mine Kırıkkanat bir söyleşide şöyle diyor. ''Cumhuriyet hükümeti bu harekatı yapmak zorundaydı..Ancak harekatın şekli çok gaddarcaydı..Babam bu harekatı anlatırken ağlardı.'' Harekat pilotu olarak katılan Sabiha Gökçen'de dağdaki keçileri bile bombaladığını söylemiştir. Harekat sırasında Fransız'larla Hatay konusunda görüşmeler yapılmaktadır.Çetin pazarlıklar sürmektedir.İlginç bir olayda Seyyit Rıza 30 temmuz 1937 tarihinde İngiltere Dışişleri Bakanlığına bir mektup yazarak Dersim'e müdahale etmelerini Dersim Başkomutanı olarak ister.Yine Nuri Dersimi Suriye'ye kaçarak Fransız'lara teslim olur. Bu konu üzerinde araştırma yapan tarihçiler,,araştırmacı yazarlar,akademisyenler üç aşağı beş yukarı şu görüşü paylaşıyor. 1-Hiç kimse alevi yada kızılbaş olduğu için değil isyan ettiği için öldürüldü. 2-Devlet isyanın çikmaması için her türlü çabayı harcadı.Caydırmaya çalıştı olmadı. 3-Bu harekat mutlaka yapılmalı devlet otoritesi ve yasalar bölgede hakim kılınmalıydı.. Ancak harekat esnasında kadın ve çocuklara yönelik uygulamalar kabul edilemez. Adem Kaya Aralık 2013 |
|
|
Yorumlar |
Dersim 01/01/2014 22:59 Bu Kürt halkı sebepsiz yere isyan etmiş.Kendi dili yasaklamış,Kız çocuklarına ,kadınlara tecavüz var,açlık sefalet var,yaşam hakkı yok olmuş,Ondan sonrada niye isyan var.Empati kur onların yerinde biz olalım.Ne yaparız?
ayhan bayraktar A.Bayraktar'ın yorumu hakkında 25/12/2013 23:24 Doğrular her zaman tatlı değildir. Her şeye rağmen kendi bulduğumuz doğrularımızı özgürce ve becerebildiğimiz kadar tarafsızca ifade etme gayreti ile tespitleri yazmak.Adem Kaya bunu yapmaya gayret etmiş. Büyük oranda da muvafak olduğu kanaatindeyim. Benim esas eleştirim işin kolayına kaçarak toptan bir hükümle peşinen doğmatik tarzda mahküm etmek.Dersim olayı bizim dışımızda maalesef olmuştur. Biz sadece nasıl olmuştur?olayı araştırıp bulduğumuz doğruları paylaşmak.Adem bunu yapmaya çalışmış. Ciddi bir tavır yanlış ifade edilen kısımları tespit edip doğrularını yazmaktır.Atanur ciddiyse bunu yapmasını bekliyorum. Köksal BAYRAKTAR Dersim olayı 24/12/2013 18:22 Dersim olayının bukadar acımasız bir şekilde kaleme alınmasını şahsen doğru bulmadım.Orada bir halkın yok edilişi planlı bir şekilde yerlerinden yurtlarından sürülmesi nin açıklaması bu değildir.
ATANUR BAYRAKTAR ATANUR BAYRAKTAR |
Yazarın diğer yazıları |
| BAŞARISIZ DARBE GİRİŞİMİ - 23/08/2016 |
| Ülkemiz tarihinde görülmemiş biçimde kanlı bir darbe girişimine sahne oldu. Sivil halk bombalandı. Türkiye Büyük Millet Meclisi bombalandı |
| YENİ ANAYASA LAİKLİK TARTİŞMALARI VE OSMANLICILIK - 23/05/2016 |
| Bu yıl bir mayıs bayramı (2016) yeni anayasa ve Laiklik tartışmaları altında kutlandı. Hak-İş Sakarya’da dua ile kutlarken Memur-Sen Kahramanmaraş, Türk-İş Konya’da Kuran okutarak kutladılar. |
| İTAAT- BİAT VE ÖZGÜRLÜK - 16/04/2016 |
| Şimdiki Cumhur Başkanı Recep Tayip Erdoğan Başbakanken “Taraf olmayan bertaraf olur” diyerek hükümete (Siyasi güce) taraf olunmasını, itaat edilmesini istedi. Aksi takdirde itaat etmeyenlerin yok edileceğini açıkça beyan etti. |
| TÜRKİYE’DE EĞİTİM SİSTEMİ - 24/02/2016 |
| Bir toplumun, bir milletin varmak istediği hedefi ya da varmak istediği noktayı gerçekleştirecek olan o toplumun insanlarıdır. O toplumun beyin gücüdür. Bunu şekillendirecek tek faktör eğitim faktörüdür. Dolayısıyla siz nasıl bir düzen, nasıl bir sis |
| IŞiD-DAİŞ TERÖR ÖRGÜTÜ - 09/01/2016 |
| İşid terör örgütü bu gün dünyanın baş belası olmuştur. Nedir bu Işid? Nereden çıktı, kim koruyor, son hedefi nedir? |
| Aydınlanma - 28/11/2015 |
| Aydınlanma konusu üzerinde çalışan sosyolog ve bilim adamları birkaç tanım üretmişler. Bazıları şunlar. |
| NEDEN C.H.P (CUMHURİYET HALK PARTİSİ). - 14/05/2015 |
| Yazıma bir kıssa (temsil) ile başlamak istedim. |
| YENİ OSMANLICILIK - 22/04/2015 |
| Cumhurbaşkanı, Başbakan, Adalet Ve Kalkınma Partisi(A.K.P) sözcülerıyle Yandaş medya koro halinde Yeni Türkiye sloganıyla yatıp Yeni Türkiye sloganıyla kalkıyorlardı. |
| BAŞKANLIK SİSTEMİ - 21/03/2015 |
| Yakın geçmişimizde yapılan anayasa referandumuyla cumhurbaşkanını halkın seçmesi, yetmez ama evetçilerin katkısıyla kabul edilmişti. |
 Devamı |
