Öğretmen durumun tekrar değişmesini sağladı. Beni mendille beraber ablamın yanına oturttu. Başımı okşadı. Çok sıcak davrandı. Sende okumak ister misin dedi? Kısa sorular sordu. Ne yanıt verdiğimi yanıt verip vermediğimi unuttum.  Ancak orada fazla duramadım. Çıktım. Fakat Okula ve öğretmene olan ilgim daha da arttı. Gururlandım. Bu anlattıklarım okulla ve öğretmenle ilgili ilk anımdır. Eve nasıl geldiğimi, neler anlattığımı hiç hatırlamam…

     Birinci sınıfa gittiğimde okumayı çat, pat biliyordum. İlk günden net olarak hatırladığım; öğretmenin; kim tahtada KUŞ yazabilir? Sorusu idi.  Birkaç kişi parmak kaldırdı. Öğretmen beni işaret etti. Kalktım, yazdım, oturdum. Öğretmen benim yazdığımı silmeden yanı başına doğrusunu yazdı. Aradaki “u”  harfini unutmuştum. Tabi i ki heyecandan…

     Köyüm ilçeye uzaktı. Kışları soğuk ve uzun geçerdi.  Köylünün konuşmaya, sohbet etmeye zamanları çoktu. Köy kahvesi olmadığından; caminin önünde tahta çıtalarla çevrili, birkaç meyve ağacının gölgesinde, tahta oturakları olan yeşil bir alan vardı.“Cami kapısı“dediğimiz bu yerden hiç insan eksik olmazdı. Çoğu zaman kalabalık olurdu. Bu oturmalar, kış aylarında, evlerde misafir odalarında devam ederdi.

     Köyümüzün öğretmenleri geldiğinde, herkes ayağa kalkar, en uygun yerler onlara verilirdi. Sohbetlerde en çok soru öğretmenlere sorulurdu. Herkes onları saygıyla dinlerdi. Çocukların okumaları, siyaset, radyoda dinlenen haberler sohbetlerin konusunu oluştururdu... Öğretmenlerimizde her konuda bilgili, yol gösterici idiler. Köy halkı ile sıcak ilişkileri vardı. Oturup kalkmaları, giyim, kuşamları, görevlerine bağlılıkları öğrencilerin okumaları için gösterdikleri gayretleri, köylüye karşı yabancılaşmamış olmaları çocuklarının gelecekleri için canlı örneklerdi.

     Yaz aylarında köye gelen takım elbiseli kravatlı gençler görürdük. Öğretmen okullarında okuduklarını yakında öğretmen olacakları söylenirdi. Biz de onlara heveslenirdik. O okullardan birinin adı da Cılavuz’du. Bizim köylerimizden bu okula otobüsle gidebilmek için önce Artvin’e oradan Erzurum’a, Erzurum’dan Kars’a oradan da Susuz İlçesine gitmek yani masal gibi bir yolculuk gerekirdi. Bu yüzden orda okuyan öğrenciler kışın en zor günlerinde bile 2500 metre civarında yükseklikteki Sahara Dağından aşarak yayan gitmeyi tercih ederlermiş. Karne Tatilinde köylerine gelenlerin böyle bir zorunlulukları varmış.

     İşte böyle bir tatilin sonunda okullarına dönmek zorunda kalan öğrencilerden biri dağda boğulmuş. Bu haber bütün Artvin’de duyulmuştu. Herkes çok üzülmüştü. Çevre köylerin hepsi yas tutuyordu. Ağıtlar yakılmıştı.

“Cılavuz’dan çıktım, başım selamet, Sahara’ya vardım koptu kıyamet.” Bu ağıt o yıllarda halkın dilinden hiç düşmüyordu. Ancak hiç kimseyi okuma hevesinden caydırmamıştı. Aksine, okumanın önemi daha da artmıştı. Uğruna ölünebilecek bir şey olarak algılanmaya başlanmıştı. Bizler işte böyle bir ruh haliyle yetiştirildik. Çocukluğumuzu ve öğrenciliğimizi böyle duygularla yaşadık. Böyle bir toplumsal zihniyet içinde büyüdük.

     İkinci sınıfta harıl, harıl okuyordum. Dedem okumamı, köyümüzdeki öğretmenler gibi olmamı çok istiyordu. Şal pantolon, ceketli, başı beyaz sarıklı,  beyaz kısa sakallı bir ihtiyardı. Beni çok severdi. Okul ihtiyaçlarımı hep o alırdı. Gittiği her yere de beni de götürürdü. Zaman, zaman bilmediğim bir yerlerden kitaplar bulur, getirir,  bana okutur, büyük bir zevkle dinlerdi. Hem benim okumamdan hem de kitapların içeriklerinden çok hoşlanırdı. Kitabı ve gaz lambasını evimizdeki tahta soframızın üstüne koyar, fitilini de biraz yukarı verir bağdaş kurardık. Ben okurdum o dinlerdi. İkimizde çok güzel zaman geçirirdik.

     Okuduklarımdan bu gün adları aklımda kalanlar Mevlit, Hikâyeyi Geyik, Hikâyeyi Kesik Baş gibi kitaplardı. Hikâyeyi Kesik Başı okurken korku ile karışık heyecanlar yaşardım. Kesik bir insan başının,  dörtnala giden bir attan birkaç arşın önde gitmesi beni korkuturdu. Tüylerim diken, diken olurdu. Çok özel bir nedenle Kan Kalesi Cengini de şöyle hatırlarım. ’’Hz. Ali cenkte… Çok zor durumda… Halit Bin Velid mahiyetindeki savaşçılarla O’na yardıma gidiyor. Bir dağda kara saplanıyorlar. At halsiz düşüyor. Çok çabalıyor ama çıkamıyor. Hal bu ki o da durumun farkında. Komutan üzülüp ağlıyor. Atta onu görünce ağlıyor. Gözlerinden yaşlar geliyor. Bu duruma ben de çok üzüldüm. Hıçkıra, hıçkıra ağlamaya başladım. Dedem de ağlamaya başladı. Ses sese verdik. Hüngür, hüngür ağladık. Çok duygulanmıştım. Birkaç kere denedim. Okuyamadım. Başka bir gün okumak üzere bıraktık... Bu kitabı uzun zaman ne kadar doğru hatırladığımı merak eder dururdum.

     Daha ileri sınıflarda, tasarruf olsun diye kalemlerimizin ucunu iyice sivrilterek, çoğu kendi yaptığımız tahta cetvellerle defterlerimizdeki satır aralarını ikiye böler, bir satırdan iki satır yapardık. Bazen defterlerimiz bazen kitaplarımız olmazdı. Eski lastik parçalarını silgi olarak kullanırdık. Okulumuzdaki temizliği kendimiz yapar, sobamızı evlerimizden getirdiğimiz odunlarla kendimiz yakardık. Buna rağmen girdiğimiz bütün sınavlardan başarılı sonuçlar alırdık. Hele ilkokuldan sonraki öğrencilik hayatımız anlatmakla bitmez çoğu acıklı öykülerle doluydu. Ya soğuk pansiyonlarda geceleri diş dişe vururduk. Ya da üç beş arkadaş birleşerek bir oda kiralardık.

     Yine de okuduk. Bütün engelleri aştık. Çoğumuz öğretmen olduk.  Büyüdükçe okuduğumuz kitaplar da değişmeye başladı.  O kitapların yerini; Yılanların Öcü, Susuz Yaz, İnce Mehmetler aldı. Öğretmenlerimizin bizler için gösterdikleri gayretleri, biz de öğrencilerimiz için gösterdik. Sınıflarımızda halkın ve hayatın içinde hep iyi hep yol gösterici olmaya çalıştık. Ülke olarak bütünlüklü kalkınmayı hedef aldık. Bireysellikten uzak durduk. Demokratik, temel insan hakları taleplerimizde, mücadeleci ve önlerde olduk Çoğumuz sürgünlere gönderildik. Çeşitli cezalar aldık. Ama yılmadık. Daha yapılacak çok iş var. Ülkemiz adına…

Necat BAYRAKTAR

Not: Bu yazı tahminen on yıl önce ANKARA ARTVİN KÜLTÜR DERNEĞİNİN çıkardığı ATABARI adlı deride yayımlanmıştı. Ufak tefek yeni düzenlemelerle yeniden internet ortamında yayımlamayı düşündüm.

1. Bizim kuşağın anılarını tazelemeleri,

2. Gurbette doğup büyümüş olan yeni nesil Artvinlilerin de geçmişleri hakkında bilgi  

    edinmeleri amacıyla yineledim. N. BAYRAKTAR